CTCSS

  ang. Continuous Tone Coded Sub-audible Squelch – termin używany w radiokomunikacji (również krótkofalarstwie) oznaczający blokadę odbiornika ciągle emitowanym tonem o częstotliwości niższej niż 300Hz (najniższa użytkowa częstotliwość urządzeń telefonicznych i radiokomunikacyjnych).

 Tony CTCSS są szeroko stosowane w dwukierunkowej łączności radiowej. Służą do zredukowania wzajemnych zakłóceń w tym samym kanale łączności, gdy kanał jest używany przez różne grupy użytkowników. Radiotelefony nawiążą łączność tylko wtedy, gdy ustawienie tonów w obu jest takie samo. Umożliwia to (teoretycznie) wydzielenie 38 grup korespondentów w każdym kanale radiowym.

 Tony są generowane przez układ elektroniczny i włączane do każdej transmisji nadawanej z radia. Tony te nie przeszkadzają w prowadzonej korespondencji, pomimo faktu, że leżą w zakresie słyszalności ludzkiego ucha, ponieważ są odfiltrowywane w układzie odbiornika (który zazwyczaj zawęża pasmo akustyczne do zakresu 300Hz - 3kHz) i kierowane wyłącznie do dekodera, który po porównaniu odbieranego tonu z zaprogramowanym przesyła informację do wzmacniacza akustycznego o wyciszeniu bądź włączeniu sygnału w głośniku (słuchawce).

 Zaletą takiego rozwiązania jest to, że różne grupy odbiorców, pracujących na tym samym kanale, nie przeszkadzają sobie wzajemnie (w odbiorniku pracującym w trybie nasłuchu nie słychać rozmów prowadzonych przez uczestników innych grup, niż własna). Wadą jest to, że kanał transmisyjny zostaje zajęty, gdy którakolwiek z grup nawiązuje łączność. Wprawdzie użytkownicy z drugiej grupy nie słyszą się wzajemnie, ale nie mogą nawiązać łączności, gdy kanał jest akurat zajęty co wymaga uwagi i obserwowania zajętości kanału - np wskaźnikiem poziomu sygnału lub diody kontrolnej RX. Inną niedogodnością jest fakt, że w odbiorniku bez tonów CTCSS słychać wszystkie transmisje. Tony CTCSS nie są sposobem kodowania rozmowy, nie powinny zatem dawać użytkownikom poczucia prywatności korespondencji.

 Większość obecnie produkowanych radiotelefonów FM (PMR, krótkofalarskie, profesjonalne) wyposażonych jest co najmniej w enkoder (nadajnik) tonów CTCSS (oznaczany zwykle w menu i na wyświetlaczu jako T. ENC lub TONE) a także często w dekoder (oznaczany DEC lub T.SQ). Często się zdaża, że enkoder jest standardowym wyposażeniem, zaś dekoder opcjonalnym - dostępnym w postaci modułu montowanego na płycie kontrolera radiotelefonu stosownym złączem. Wynika to z faku, że zdecydowanie taniej i prościej jest wytworzyć sygnał niż go odebrać i zdekodować (dawniejsze rozwiązania wykorzystywały w tym celu pętle synchronizacji fazowej PLL, zas nowsze - procesory sygnałowe DSP).

 Tony CTCSS są szeroko stosowane do celów uruchamiania i sterowania pracą automatycznych, stacjonarnych stacji retransmisyjnych - przemienników. Fakt wykrycia odpowiedniego tonu przez przemiennik powoduje załączenie jego nadajnika i retransmisję sygnału korespondenta na innej częstotliwości, często ze zwiększoną mocą, zapewniając zwiększenie efektywnego zasięgu stacji ruchomej.

 W łączności amatorskiej przydziałem tonów CTCSS dla przemienników zajmuje się koordynator UKF Polskiego Związku Krótkofalowców (przydział tonu, podobnie jak częstotliwości pracy, uzależniony jest od lokalizacji geograficznej przemiennika i jego sąsiedztwa).

 Wykaz tonów CTCCS prezentuje poniższa tabela.

• Poprzedni artykuł